Συνέντευξη της Εβίτας Παπασπύρου στο Τρίτο Κουδούνι
19 Δεκεμβρίου, 2017 10:58 μμ
Συνέντευξη στο Τρίτο κουδούνι και στη Μαριαλένα Δόγγουρη
ΜΔ: Το 2006 ιδρύσατε την Ανώτερη Σχολή Δραματικής Τέχνης «Μοντέρνοι Καιροί». Πείτε μας λίγα λόγια για την φιλοσοφία της σχολής.
Εβίτα: Ο καλλιτέχνης αλλάζει τον εαυτό του, μας αλλάζει και αλλάζει τον κόσμο. Προσπαθούμε να εμπνεύσουμε στους μαθητές μας την πεποίθηση ότι σπουδαίος καλλιτέχνης, μεγάλος ηθοποιός, δεν είναι ο προικισμένος ηθοποιός, αλλά αυτός που έχει κάτι σημαντικό να πει.
Η τέχνη είναι κατά κάποιο τρόπο η αφύπνιση της ευθύνης μας.
Μ.Δ: Ποια είναι η εκπαιδευτική μεθοδολογία της σχολής; Πού δίνετε βάση;
Εβίτα: Η ερμηνεία του ηθοποιού να πατάει σε συγκεκριμένη ανάλυση του ρόλου. Έμφαση στην ενεργητική συμμετοχή του σώματος, έμφαση στον αυτοσχεδιασμό. Βασιζόμαστε στις μεθόδους του Στανισλάφσκι, του Γκροτόφσκι, της Λόρνα Μάρσαλ, του Π. Μπρουκ, της Α. Μνιουσκίν, του Γ. Όιντα, του Λεκόκ, του Μπρεχτ, τις εφαρμόζουμε συνδυαστικά, με αναλογίες και αλληλεπιδράσεις, έτσι ώστε ο μαθητής να μπορέσει – αφού τις γνωρίσει βιωματικά – να βρει το δικό του δρόμο, να συνθέσει τη δική του προσωπική μέθοδο.
Πιο συγκεκριμένα θα έλεγα τα εξής:
Ρόλος: Βασικό στοιχείo είναι η σαφήνεια της ερμηνείας. Ανάλυση και σύνθεση, κατανόηση των στόχων του έργου και του ρόλου. Ο ηθοποιός οφείλει πρώτα να είναι σαφής και μετά υπέροχος. Η μάλλον δεν μπορεί να είναι υπέροχος αν δεν είναι σαφής.
Σώμα: Χρειαζόμαστε γυμνασμένο, πλαστικό σώμα που να μπορεί να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις του σύγχρονου θεάτρου. Κυρίως όμως χρειαζόμαστε ένα εκφραστικό σώμα που να μπορεί να μεταβάλλεται, να αλλάζει ρυθμό, περπάτημα, σκέψη, εντόσθια, αναπνοή. Μ’ αυτό το σώμα, ο ηθοποιός γράφει απ την αρχή, το ρόλο που υποδύεται.
Αυτοσχεδιασμός: είναι το βασικό εργαλείο του ηθοποιού. Όχι μόνο κατά την ώρα της δημιουργίας του ρόλου, αλλά κάθε στιγμή επί σκηνής ο ηθοποιός αυτοσχεδιάζει. Μονάχα έτσι μπορεί να είναι νέος και ταυτόχρονα ίδιος κάθε βράδυ. Μονάχα έτσι μπορεί να ξαναγεννιέται ολόφρεσκος βαδίζοντας στα ίδια αχνάρια. Αυτοσχεδιάζει επιβεβαιώνοντας κάθε βράδυ τη σκηνοθεσία, αυτοσχεδιάζει ξαναγράφοντας κάθε βράδυ το ρόλο του. Ο ηθοποιός ρίχνεται στη σκηνή χωρίς δίχτυ ασφαλείας, με μόνη ασφάλεια την ανασφάλειά του. Όλα πρέπει να επιβεβαιωθούν απ’ την αρχή.
Μ.Δ: Μιλήστε μας για τα μαθήματα που διδάσκετε στην δραματική σχολή.
Εβίτα: Στο Α’ έτος το μάθημά μου έχει δυο παράλληλα σκέλη. Στο πρώτο σκέλος ασχολούμαστε με τις Παραλογές (ποιήματα με διαλογικά μέρη και δραματική πυκνότητα) από τη Δημοτική μας Ποίηση. Ακονίζουμε το γλωσσικό μας αίσθημα, βιώνουμε τη μουσικότητα και την πλαστικότητα της ελληνικής γλώσσας, μαθαίνουμε να χειριζόμαστε το λόγο, ασκούμαστε στην πύκνωση της υποκριτικής , στη σαφήνεια και στην ταχύτητα των μεταμορφώσεων.
Η δημοτική ποίηση είναι το υπόγειο ρεύμα που διατρέχει το χρόνο και ενώνει την αρχαία δραματική ποίηση με τη νεώτερη. Είναι το όχημα που μας οδηγεί στο κατώφλι της τραγωδίας.
Στο δεύτερο σκέλος, δουλεύουμε πάνω σε ρόλους. Πώς ο ηθοποιός παίρνει ένα κείμενο σε ένα κομμάτι χαρτί και φτάνει να φτιάξει έναν άνθρωπο με σάρκα και οστά; Μέθοδος των σωματικών ενεργειών, στόχοι και δράσεις, πορτραίτο του ρόλου, περιβάλλον, συνθήκες, επεξεργαζόμαστε όλα αυτά τα στοιχεία για να φτάσουμε σε μια σύνθετη ερμηνεία.
Στο δεύτερο έτος διδάσκω τραγωδία. Η διδασκαλία της τραγωδίας δεν μπορεί να γίνεται αποσπασματικά. Η τραγωδία έχει τους δικούς της κώδικες και ο ηθοποιός πρέπει να μυηθεί σ’ αυτούς συστηματικά. Ξεκινάμε λοιπόν με την Ποιητική του Αριστοτέλη. Διαβάζουμε, συζητάμε, κατανοούμε. Επιλέγουμε αντιπροσωπευτικές τραγωδίες από τους τρεις τραγικούς, και τις αναλύουμε δραματολογικά. Αυτό είναι το θεωρητικό μας υπόβαθρο. Ταυτόχρονα ερευνούμε και επεξεργαζόμαστε την μέθοδο με την οποία θα τις προσεγγίσουμε ερμηνευτικά. Πώς μπορεί να ερμηνεύσει κανείς τον Προμηθέα- αλυσοδεμένο στο βράχο-, την Ηλέκτρα – μνήμη της ιστορίας-, το θεό Διόνυσο; Με τι υποκριτικά εργαλεία; Με ασκήσεις και αυτοσχεδιασμούς οδηγούμε το σώμα μας, τη φωνή μας και τον ψυχισμό μας να βιώσουν το τραγικό σαν πραγματική κατάσταση κι όχι σαν ιδεολογική κατασκευή.
Το τραγικό είναι μια κατάσταση που μας αφορά. Η ίδια η ουσία του ανθρώπου είναι τραγική. Όταν το κατανοήσουμε αυτό, όλα τα υποκριτικά προβλήματα λύνονται. Αυτή η διαδικασία μύησης στην τραγωδία είναι πάντοτε βαθιά συγκινητική και τη βιώνω κάθε χρόνο με τους μαθητές μου.
Στο τρίτο έτος ανακαλύπτουμε τους κώδικες της κωμωδίας, ερευνώντας κώδικες μεγάλων κωμικών του θεάτρου και του κινηματογράφου.
Μ.Δ: Κατά τη διάρκεια της διδασκαλίας σας σε ποια στοιχεία εστιάζετε;
Εβίτα: Στον ίδιο το μαθητή.. Εμπιστεύομαι απόλυτα τη δημιουργικότητα του κάθε μαθητή ξεχωριστά. Πιστεύω πως ο καθένας έχει μια εσωτερική φλόγα που τον οδήγησε μέχρι την πόρτα του θεάτρου. Πολλές φορές η φλόγα αυτή είναι κρυμμένη. Η δουλειά του δασκάλου, η δικιά μου δουλειά ,είναι να αφαιρέσω τα εμπόδια, να τραβήξω τις κουρτίνες που καλύπτουν το φως. Μετά ο μαθητής μπορεί να αρθρώσει τη δικιά του, μοναδική, δημιουργική φωνή. Το δεύτερο στοιχείο είναι το σώμα του ηθοποιού. Το σώμα του ηθοποιού είναι ο φορέας του μηνύματος. Ο λόγος είναι σώμα, το συναίσθημα είναι σώμα, η σκέψη είναι σώμα. Όλο το σώμα πρέπει να αντιδρά, να μεταπλάθεται, να αντηχεί, να πυρακτώνεται, να δονείται από το ρόλο. Φυσικά πρέπει ο ηθοποιός να κατανοεί απολύτως το μήνυμα που μεταφέρει.
Όταν ο ηθοποιός έχει σαφήνεια σκέψης και τη βιώνει με το σώμα και την ανάσα του, η ερμηνεία του είναι, για τους θεατές, μια εμπειρία ζωής. Μας κάνει να κατανοούμε τα πάντα ακόμα κι αυτά που δεν υποπτευόμαστε καν ότι κατανοήσαμε.
ΜΔ: Ως καθηγητές σε δραματική σχολή, αλλά και ως άνθρωποι που βρίσκεστε μέσα στα θεατρικά πράγματα, πως οραματίζεστε την επόμενη γενιά ηθοποιών;
Εβίτα: Πρώτ’ απ’ όλα θα μου άρεσε να σκέφτομαι ευτυχισμένους ηθοποιούς. Που θα μπορούσαν να ασκούν την τέχνη τους και να ζουν από το θέατρο, χωρίς να χρειάζεται να κάνουν τρεις-τέσσερις διαφορετικές δουλειές για να επιβιώσουν. Και το πιο σημαντικό, οραματίζομαι ηθοποιούς συνειδητούς καλλιτέχνες, που ξέρουν πολύ καλά το ρόλο που διαδραματίζουν στην κοινωνία, ηθοποιούς με παιδεία και κατάρτιση που θέλουν να είναι δημιουργοί και όχι εκτελεστικά πιόνια και καλογυαλισμένο εμπόρευμα.
Μ.Δ: Τι είναι αυτό που κατά την γνώμη σας χρειάζεται ένας νέος ηθοποιός που ξεκινάει τώρα την πορεία του;
Εβίτα: Μετά την κατάργηση της επαγγελματικής άδειας του ηθοποιού, δεν υπάρχει επαγγελματική κατοχύρωση. Όλοι οι Έλληνες είναι δυνάμει ηθοποιοί. Ο χώρος του θεάτρου έχει αφεθεί στην τύχη του. Ο πολιτισμός είναι δευτερεύουσα υπόθεση για το κράτος. Δεν υπάρχει αξιοκρατία, δεν υπάρχουν διέξοδοι για τους νέους ηθοποιούς. Οπότε ένας νέος ηθοποιός χρειάζεται καλλιέργεια και καλή εκπαίδευση. Και φυσικά εμπιστοσύνη στον εαυτό του, αφοσίωση, πείσμα, επιμονή, τύχη και γερό στομάχι.
Μ.Δ: Εκτός από την δραματική σχολή υπάρχει και ο θίασος «Μοντέρνοι Καιροί». Μιλήστε μας για αυτήν την καλλιτεχνική ομάδα.
Εβίτα: Ο θίασος « ΜΟΝΤΕΡΝΟΙ ΚΑΙΡΟΙ» είναι ένας Θεατρικός Καλλιτεχνικός Οργανισμός που ιδρύθηκε το 1980 και λειτούργησε αδιάλειπτα επί οκτώ χρόνια, έως το 1988, παρουσιάζοντας μια πλειάδα Θεατρικών Παραστάσεων στον ομώνυμο δικό του Θεατρικό Χώρο στους Αμπελόκηπους, αλλά και σε περισσότερους από εκατό Δήμους στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Υπήρξε για πολλά χρόνια ένας επιχορηγούμενος από το Υπουργείο Πολιτισμού Θίασος. Το 1984 εκπροσώπησε επίσημα την Ελλάδα στο Θεατρικό Φεστιβάλ της Βόννης “Eurotheater Tage”.
Οι ΜΟΝΤΕΡΝΟΙ ΚΑΙΡΟΙ έκλεισαν τον πρώτο κύκλο της δραστηριότητάς τους το 1988, και τα στελέχη του ακολούθησαν αυτόνομες καλλιτεχνικές πορείες στο θέατρο. Το 2006, ξεκίνησε ένας δεύτερος κύκλος καλλιτεχνικής παρουσίας του θιάσου «Μοντέρνοι Καιροί» .
Η ομάδα των Μοντέρνων Καιρών αποτελείται από ηθοποιούς με μακρόχρονη θητεία στο θέατρο αλλά και ηθοποιούς της νεώτερης γενιάς που έχουν εκπαιδευτεί στην ανώτερη σχολή θεάτρου «Μοντέρνοι Καιροί» και που τους ενώνουν, κοινό όραμα, κοινοί στόχοι και κοινή καλλιτεχνική κατεύθυνση. Πιστεύουμε στον ανθρωπιστικό, κοινωνικό ρόλο του θεάτρου. Υπηρετούμε ένα θέατρο που βρίσκεται σε άμεση επαφή με την ιστορική πραγματικότητα και αφουγκράζεται τα προβλήματα της εποχής του.
Πιστεύουμε πως κάθε καλλιτεχνική δράση είναι μια πολιτική πράξη και η εκπλήρωση αυτού του στόχου επιτυγχάνεται όταν η θεατρική πράξη δίνει στον άνθρωπο την υψηλότερη συνείδηση του εαυτού του αλλά και τη συνείδηση της δύναμης που διαθέτει, να μεταμορφώνει διαρκώς τη φύση, την κοινωνία, τον ίδιο τον εαυτό του. Το θέατρο οφείλει να υπενθυμίζει διαρκώς στον άνθρωπο την απαίτηση να ξεπερνάει κάθε στιγμή τον εαυτό του. Για μιαν ανθρωπινότερη ανθρωπότητα , για έναν ανθρωπινότερο άνθρωπο.
Σαν θεατρική ομάδα βρισκόμαστε σε αδιάκοπη έρευνα των εκφραστικών μας μέσων και των εργαλείων της τέχνης μας για να προσεγγίσουμε καινούργιες μορφές που θα συμβαδίζουν με την ανάγκη έκφρασης των παραπάνω στόχων και θα συνθέτουν δημιουργικά τις αντιθέσεις της εποχής μας.
Μ.Δ: Έχετε πει πως η θεατρική πράξη είναι μια πράξη αντίστασης. Εξηγείστε το σκεπτικό σας.
Εβίτα: Το να υποδύεσαι ένα ρόλο είναι μια πράξη υπέρβασης. «Βγαίνω από τον εαυτό μου» για να γίνω ένας άλλος. Κατανοώ αυτόν τον «άλλον». Αυτή είναι η βαθύτερη έννοια της μίμησης. Αυτή είναι και η μεγάλη ηδονή του θεάτρου. Να φτάσω στον «άλλον», να τον γνωρίσω. Κοινωνικοποιώ την ατομικότητά μου. Αυτό είναι το ανθρωπιστικό, κοινωνικό και βαθιά πολιτικό στοιχείο του θεάτρου. Αντιστέκομαι στην απομόνωση, το ρατσισμό- το φόβο του διαφορετικού- η θεατρική πράξη είναι μια πράξη ενάντια στο φόβο.
Η θεατρική πράξη αποκαλύπτει τη δομή των πραγμάτων και τη φωτίζει.
Υπηρετούμε την αλήθεια και η αλήθεια είναι πάντα επαναστατική. Εάν η θεατρική πράξη περιέχει αλήθεια, τότε είναι μια πράξη αντίστασης. Εξάλλου η ίδια η ιστορία του θεάτρου μιλάει γι αυτό.
Η αποδόμηση που παρατηρείται τα τελευταία χρόνια στο ελληνικό θέατρο, είναι η αποδόμηση κάθε αλήθειας, είναι ένα πολύ ύπουλο χτύπημα στην αποτελεσματικότητα που έχει το θέατρο πάνω τους ανθρώπους. Ένα χτύπημα στη σκέψη.
ΜΔ: Μελλοντικά σχέδια;
Εβίτα: Το γενικότερο όραμα είναι, η σχολή και ο θίασος Μοντέρνοι Καιροί να γίνουν ένας ευρύτερος πολιτιστικός χώρος, ένα σημείο πολιτιστικών συναντήσεων ερευνών και ζυμώσεων. Μέσα σ’ αυτό το πλαίσιο προγραμματίζουμε: Στη σχολή Μοντέρνοι Καιροί έναν μήνα συναντήσεων με σημαντικούς ανθρώπους του τόπου μας, που θα περιλαμβάνει διαλέξεις και συζητήσεις πάνω σε ουσιαστικά καλλιτεχνικά, κοινωνικά, φιλοσοφικά ζητήματα. Δύο παραστάσεις αποφοίτων της Σχολής, σε θεατρικό χώρο, για να δώσουμε την ευκαιρία στους νέους ηθοποιούς που ξεκινάνε τώρα, να έρθουν σε επαφή με ένα ευρύτερο κοινό. Μία θεατρική παραγωγή από το θίασο «Μοντέρνοι Καιροί» που προγραμματίζεται για τέλη Ιανουαρίου και για την οποία ελπίζω να έχουμε την ευκαιρία να μιλήσουμε μιαν άλλη φορά διεξοδικά.